Daily Archives: 11 Ağustos 2011

Zeka mi Çalışma mı Yoksa Toplum mu?

Kültür, Bilgi ve Düşünce , ,

Eskiden bu yana “zeka”dan ziyade “çalışma”ya öncelik veren bir tavrım vardır. Zeka Allah vergisidir ama çalışma, kişinin iradesiyle gerçekleşir ve bu ikisi arasındaki çekişme tavşan ile kaplumbağanın yarışındaki gibidir, zekaya güvenmek boştur belki daha da kötüsü kibirdir, ama çalışan her zaman başarır. Bu hikaye ve anlatılan “yeteneğine güvenme, başarı için çalış” düsturu, hayatımızın ilk yıllarından itibaren, her Türk gibi benim de zihninin derinliklerinde yer etmişti.

Yukarıda bahsettiğim duruma rağmen, toplumumuzdaki pratikler gerçekte, sanki zeka ve yeteneği çalışmanın önüne çıkarıyor gibi geliyor bana. Hakikatte, işini ciddiye alan, kurallarına uyarak en iyisini yapmaya çalışanı görmeyip, her türlü başarıyı sadece zekaya atfetme gibi bir halimiz zaman zaman çok sırıtıyor bence. Bu yüzden özellikle eğitim ya da kısa konuşma vesilesiyle bulunduğum ortamlarda, zekayı kullanarak hızlıca birşeyler ortaya koymak yerine, çalışmayı, disiplinli ve sistemli öğrenerek bilgilenmeyi, ancak bilgi sahibi olduktan sonra kısa yollar ve hızlı kazanımlar için kafa patlatmayı vurgulamışımdır.

Ben bu şekilde kendime göre bir felsefe oluşturmuşken, ilk başta, genelde uzak durduğum kişisel gelişim kitaplarından birisi gibi duran, Malcolm Gladwell’in Outliers (Çizginin Dışındakiler) – Bazı İnsanlar Neden Daha Başarılı Olur? isimli kitabı geçmişti elime. Hatta kitaba başından değil de sadece ilk satırları ilgimi çekti diye 4. bölümün 3. kısmından başladım. Sonra kitap beni sarmaya başladı ve bir önceki bölümü de okudum ve sonunda kitabı baştan sırayla okuyup geçenlerde bitirdim.

Malcolm Gladwell, New York’ta yaşayan, bir gazeteci ve yazar.  Gladwell’in, Outliers dışında, hepsi dilimize çevrilen 3 kitabı daha var: Tipping Point (Kıvılcım Anı) (2000), Blink (Düşünmeden Düşünebilmenin Gücü) (2005),  Outliers (Çizginin Dışındakiler) (2008) ve What The Dog Saw (Köpeğin Gördüğü) (2009). Yazarın Outliers’da da yaptığı, başarının bileşenlerini ele almak. Gladwell, daha kitabının başında kitabını, başarıyı bireysel zeka ve yeteneklere bağlayan anlayışı yıkmak üzere yazdığını ifade ediyor. Bu amaçla kitabında dahilere bayağı yer ayırmış. Ve zeka ile başarı arasındaki ilişki ile ilgili olarak vardığı sonuç şu: Eğer 120 IQ’ya sahipseniz, geriye tek farkeden, ne kadar çalıştığınızdır. Yani başarı için gerekli bir zeka eşiği var ve o zeka eşiğini geçiyorsanız, geriye başarılı olmak için gereken şey ne kadar çalıştığınızdır. Bu sanki, iyi bir basketbolcu olmak için eşik olan, 1.90 gibi bir boya sahip olmak zorunda olmanız gibi birşey. Nitekim Michael Jordan ve Kobe Bryant’ın boyları sadece 2 metre civarında.

Kitabın dahilerle ilgili bölümlerinde, 1920’li yıllarda ABD’nin California eyaletinde, Terman isimli bir bilim insanının, yaklaşık 250.000 ilkokul ve lise öğrencisi arasından özenle seçilen ve IQ’ları 140 ile 200 arasında değişen 1470 tane öğrenciden oluşan “dehalar grubu” çalışmasına da yer veriliyor. Terman, bir bireyin hayatında, ahlakı dışında en önemli olan şeyin IQ olduğunu ispatlamak istiyormuş. Terman, bu dahileri, okul ve iş yaşamları boyunca takip etmiş, neler yaptıklarını bir bir kayda geçirmiş. Sonuç ne olmuş, biliyor musunuz? Hayal kırıklığı. Çünkü bu dahiler ordusunun başardıkları, aynı sayıda normal zekalı öğrencilerin başardıklarından farklı değilmiş.

Aslında kitap, başarının bileşeni olarak zeka yerine çalışmayı vurgulamıyor. Kitap, zekanın gerek şart olduğunu ama tek başına başarı için yeter şart olmadığını vurgularken, başarıyı daha çok bir hediye olarak sunuyor. Kitaba göre başarı, toplumun ve zamanın sunduğu fırsatları, normal zekaya sahip olan birinin çalışarak değerlendirmesidir. Bu yüzden kitabın bölümleri 2 ana kısıma ayrılmış: Fırsat ve miras. Yani kitap temelde, “başarılı insanlar fırsatları nasıl çalışarak değerlendirdirler?” ve “başarıda, içine doğduğumuz kültürel ortamın rolü nedir?” sorularına cevap arıyor.

Outliers’ı okuyunca, aslında başarının çalışmanın da ötesinde bir yapısı olduğunu düşünmeye başladım. Kitap, zaten fırsat ve miras derken bunu vurguluyor ama sanki daha açık vurgulaması gerekirdi gibime geldi. Demek istediğim şu: Bir insan ahlaksız bir toplumda ne kadar ahlaklı olabilirse, başarısız bir toplumda da o kadar başarılı olabilir. Yani biz sanırım “o mâhîler ki deryâ içredir deryâyı bilmezler” latif ifadesinde de anlatıldığı gibi aslında toplumsal olan pek çok olguyu bireysel almak eğilimindeyiz.  Ahlak bunun en güzel örneği. İçinde bulunduğumuz toplumda, örneğin ticari faaliyetlerden bahsederken, toplamda ticarette ahlaksızlığın çok yaygın olduğunu ifade edip tek tek insanlardan bahsettiğimizde onların ahlaklı olduklarını vurgulamak ne kadar çelişen bir durum ise, genel olarak başarılı olmayan bir toplumdan başarılı insanların çıkmasını beklemek de o kadar paradoksal bir durum işte. Yani ahlak ve başarı gibi sıfatlar olsa olsa ancak ve ancak toplumlar için söz konusudur kişiler için değil. Dolayısıyla “ahlaklı insan yoktur, ahlaklı toplum vardır” sözüne ne kadar inanıyorsam artık “başarılı insan yoktur, başarılı toplum vardır” sözüne de o kadar inanıyorum. Çünkü, tek bir insanın ahlaklı ve erdemli olmanın kurallarını tek başına yerine getirmesi mümkün olmadığı gibi, başarının Outliers kitabında vurgulanan en temel iki öğesi, fırsat ve miras da ancak toplumsal olarak anlamlıdır, bireysel olarak değil.

Her toplum, bir dünya kurma girişimidir. Her toplum kendi doğrusunu, kendi yanlışını, kendi ahlakını, kendi erdemini ve pek tabi ki kendi fırsatlarını ve kendi mirasını yaratır. Bireysel olarak başarılı olmanın yolu da toplumsal bir başarı ortamı oluşturmaktan geçiyor.

Toplam görüntülenme sayısı: 6069

Her Zeki Öğrenci, Programcı mı Olmalı?

BT, Kariyer, Kültür, Bilgi ve Düşünce, Yazılım Mühendisliği , , , ,

Serbest çalıştığım için, değişik vesilelerle, çok farklı çalışma ortamlarında çok farklı geçmişe sahip BT çalışanlarıyla karşılaşıyorum. Karşılaştığım kişilerin pek çoğuyla, bazen eğitim bazen de danışmanlık faaliyetleri sırasında, onların programcılık bilgi ve tecrübe düzeylerini, yaklaşımlarını vb. öğrenecek kadar mesai harcıyorum. Gördüğüm şu: Progamcılık, “nev-i şahsına münhasır” bir meslek ama bizzat programcı olmak isteyenler ve bunun için çalışanlar, bu durumdar haberdar değiller.

İnsanın kendisini tanıması ve kendi meziyetlerine en uygun mesleği seçmesi, hayatında yapacağı en iyi işlerden birisi. Ve bu çok zor birşey, bunun farkındayım. Ama toplum niye vardır ki? Ana-baba, okul çevresi, etrafımızdaki büyükler vs. niye vardır ki? İdeoloji haline gelmiş kalıpları insanlara dayamak için mi yoksa her bireye, kendisini ve çevresini tanıma imkanı vermesi için mi? Belli ki toplum, aileler, okul vb. çevreler pek çok kişiye, zeki olmasından yola çıkarak, Bilgisayar Mühendisi olmasını öğüt veriyor. Bunu lise yıllarımda ben de yaşadım. Ama bu öğütün doğru kişilere verilip verilmediğinden ise emin değilim. Neden durup duruken bu konuyu ele aldım? Çünkü işim vesilesiyle karşılaştığım kişilerin pek çoğunun hayatlarını, farklı dillerde program yazarak kazanmalarına ya da kazanmayı planlamalarına karşın, programcılığın gerektirdiği zihni ve davranışsal yetkinlikleri haiz olmadıklarını ve dahası bu gerçeğin de farkında olmadıklarını gözlemliyorum. Yani kendilerini tanımadıkları gibi kendilerine ideal olarak gördükleri işin tabiatıyla ilgili en ufak bir fikirleri de yok böyle kişilerin. Sonuç: Mutsuz çalışan ve verimsiz iş ortamı.

Programcılık, çok hırs, sabır ve odaklanma isteyen bir iş, yüksek seviyede soyut düşünme yetkinliklerine ihtiyaç duyuyor. Düşünmenin farklı seviyelerinden habersiz, bu seviyeler arasında hızla inip çıkamayan kişilerin iyi bir programcı olması zor. Bir iş sürecini kodlarken, iş kuralları vb. çok sayıda faktörü göz önüne alamayan, bunların arasındaki etkileşimleri sistemli bir şekilde çözemeyen birinin iyi programlar yazması da zor. Odaklanma sorunu yaşayan, 3-5 saatlik bir sürede, çok faktörlü bir problemi hem kavramsal olarak analiz edip hem de son derece kısıtlayıcı ve tamamen matematiksel bir notasyon olan bir programlama dili ile gerçekleştirecek ve bunu yaparken de performans vb. noktaları da gözden kaçırmayacak bir zihne sahip değilseniz, vasat bir programcı olmaktan öteye geçemezsiniz. Tüm bunları yaparken, ufak bir virgülü unutmanız dolayısıyla da programınızın derlenmemesi ya da doğru çalışmaması da sizin motivasyonunuzu bozmamalı. Hataları tek tek bulup, iğneyle oya işler gibi ilerleyeceksiniz. Her adımda çok ufak bir ilerlemeye sevineceksiniz. Bulamazsanız Google’dan envay çeşit aramayla sorununuzu çözmeye çalışacaksınız. Bulunca kendinizi iyi hissedip bir sonraki probleme odaklanacaksınız ve bu döngü böyle her gün saatlerce devam edecek. Bu her zekaya ya da kişiliğe göre bir durum değil.  Aslında bu bir zeka sorunu da değil. Bu bir kişilik özelliği, bu şekilde çalışmayı çok sevmek, bundan haz duymak zorundasınız. Aksi taktirde böyle hastalıklı bir çalışma şekli kimseye cazip gelmezdi. İyi programcı zekidir ama tersi doğru değildir. “Kötü programcılar zeki değildir” denemez. Bu bir zeka ve kişilik yapısı sorunu. Zekayı, sosyal zeka, uzaysal zeka gibi kategorilere ayırdığımızda ne demek istediğim anlaşılacaktır. Nasıl mimar olmak, estetik ve uzaysal bir zeka gerektiriyorsa ve estetik yönü eksik olan zekaya sahip bir kişinin, ismi Einstein da olsa, bir mimar olarak başarılı olması çok zorsa, üniversite giriş sınavından en yüksek puanı almak ya da ilk bilmem kaça girmek, iyi bir programcı olmak için yeterli değildir. Hele, ezberci eğitim ve sınav sisteminin insanları ayırt etmek için kullanıldığı Türkiye gibi bir ortamda, liseden birinci olarak mezun olmak ya da üniversite sınavında yüksek puan almak, kesinlikle bu meslekte başarılı olmak için bir işaret değildir. Ben zihin ve davranışsal yapısı programcılığa çok uygun ve bu yüzden de çok başarılı pek çok meslek yüksek okulu mezunu programcı tanıdım örneğin. Çocukların üniversiteden önceki hayatlarında bilgisayar ile çok uğraşmaları, örneğin en zor ve en yarışmacı oyunları çok başarılı bir şekilde oynuyor olmaları da onların iyi birer programcı olacaklarını göstermez. Çocuğun zekası buna elverse bile davranışsal özellikleri onu bu meslekte başarısız kılabilir. Ben programcı olmak isteyen ve zeka yapısı buna son derece uygun olduğu halde çalışma yapısı, yani davranışsal özellikleri programcılığa uymadığı için bölümünde ya da mesleğinde başarısız olan insanlar da tanıdım. Bu insanlar, kendilerine yol gösterilmemesinin ya da yanlış yol gösterilmesinin bedelini ödüyorlar açıkçası.

Dolayısıyla

  • Çevrenizini sizi çok zeki olarak betimlemesi,
  • Bilgisayar Mühendisliği’nin ya da programcılığın çok prestijli, “rocket-science” cinsinden afili bir algı yaratıyor olması,
  • Devam ettiğiniz dershanedeki rehber hocanızın “bu puanla Bilgisayar Mühendisliği’ne girersin” demesi
  • Bilgisayar vb. oyunları oynamayı çok seviyor olmanız hatta onlarda çok başarılı olmanız

sizin iyi bir programcı olacağınızı göstermez.

Bilgisayar Mühendisliği okuyan pek çok üniversite öğrencisinin bu yanlış içinde olduğunu çok sık gözlemliyorum. Onlara, Bilgisayar Mühendisliği okumanın, kendilerini otomatik olarak programcı yapmayacağını, bu bölümde programcı olmak dışında, iş/ihtiyaç analisti ya da sistemci gibi, başka BT mesleklerine yönelik yetkinlikleri kazanmanın da mümkün olduğunu ve araştırıp bu mesleklere yönelirlerse çok daha başarılı ve mutlu olacaklarını, uygun dille anlatmaya çalışıyorum.

Geçen gün, oğlumun, Avusturya’da okuyan bir arkadaşıyla bir sene sonra tekrar karşılaştık. Geçen sene onunla, Bilgisayar Mühendisliği okumaya karar verdiği ve 1. sınıf öğrencisi olduğu için, Java ve programcılık üzerine hızlı bir sohbet yapmıştık. Aradan geçen sürede Java ile programlama dersi almış. Görüştüğümde bana, bu desten kaldığını ve Java’nın çok zor olduğunu, sırf bu kalmadan dolayı farklı bir bölüme geçtiğini söyledi. Ben de onu “Java’dan kaldığı için” tebrik ettim ve zararın neresinden dönülse kardır dedim. Benzer süreci oğlum da yaşamıştı çünkü. O da lisede, meslek olarak kendisine, benim mesleğimi seçmiş  (valla bu benim suçum değil 🙂 Ben taa ortaokul yıllarından itibaren onu felsefe, sosyoloji, din ya da tarih gibi düşünsel bir alana yöneltmeye çalışmıştım ama o bilgisayar diye tutturmuştu) ve lisans eğitimine, ABD’deki bir üniversitede Computer Science ve Mathematics çift ana dal ile başlamıştı. İlk dönem C, ikinci dönem de Java kullanılan başlangıç seviye programlama ve algoritma dersleri aldı. Çok iyi hatırlıyorum, ikinci dönem aldığı Java dersinde proje yaparken sık sık Skype vasıtasıyla konuşurduk. Ve bu konuşmaların birinde, yukarıda anlattığım programlama döngüsünü ima ederek “bu iş hep böyle mi yapılır?” diye sordu bana. Ben de “evet, bu durum programlamanın en temel özelliğidir” diye cevap verdim. Bana o anda, bu mesleğin kendisine göre olmadığına karar verdiğini söyledi. Daha sonra, o dönem almış olduğu mikro ekonomi dersi ile ekonomiyi çok sevidiğini de farkettiğini bana söyledi. Ekonominin konuları, ele aldığı olgular dünyası, bunları ele alış şekilleri ve içindeki sosyalliğin tam kendisine göre olduğunu farketmişti ve 1. sınıfın yazında Computer Science  yerine Economics ile yoluna devam etmeye karar vermişti. Şimdi 2. senesini bitirdi, çok mutlu ve çok başarılı. Oğlum zeki mi zeki, soyut düşünce sistemi kuvvetli mi evet kuvvetli. Ama programcılığın vazgeçilmez olan “tırmalama” unsuru, aşırı a-sosyal problem çözme kültürü ona göre değildi belli ki. Ve tabi ki bir diğer şansı da Türkiye’de bir üniversiteye gitmiyor olmasıydı.

Keşke, ailelerimiz ve okullarımız, gençlere, kendilerini ve mesleklerini tanımada daha fazla yardımcı olabilse. Keşke üniversitelerimiz, kendini ve bölümünü tanıyan gençlere, meslek seçmede bir şans daha verse de daha mutlu bireyler yetişse. Keşke üniversitelerdeki bölümlerimiz, öğrencilere öğretirken,  eğitim ve öğretimi sadece akademik bir faaliyet olarak görmese ve öğrencileri, mesleğin tabiatı hakkında daha fazla aydınlatsa, onları gerçek dünyaya daha fazla yaklaştırsa.

Toplam görüntülenme sayısı: 2262