Search Results for: Üniversiteli

Nasıl Yazılımcı Olalım? – I: Üniversiteli mi Alaylı mı?

Kategorisiz

Sıklıkla yazılımcı olmak isteyen arkadaşlardan bana fikir soran emailler geliyor. “Yazılımcı olmak istiyorum, ne okuyayım?” diye soruyorlar. Gerçi bu soruyu “Yazılımcı olmak istiyorum, ne yapmalıyım?” şeklinde soranlar da oluyor ama ben her halukarda “Yazılımcı olmak istiyorum, ne okuyayım?” sorulmuş gibi cevap vermeye çalışıyorum 🙂

Öncelikle şunu belirteyim en baştan: Bir şeyi ögrenmenin tek yolu üniversite okumak değildir. Hatta lise ya da ilkokul okumak ta değildir. Ama ilkokul-ortaokul-lise-üniversite gibi formal kurumlarla eğitim ve öğretim almak ve bir konuda bu yolla yetkinlik sahibi olmak, bir şeyi öğrenmenin zamanımızda en temel, en yaygın ve en kolay yoludur.

Alternatif öğrenme yolları olan insanlar farklı şeyleri deneyebilirler. Örneğin ABD’den bildiğim “home schooling” ya da “evde öğretim” bir alternatiftir. Okuldaki örgün egitimi değişik sebeplerle istemeyen ve evinde kendisi ve tuttuğu ögretmenlerle ya da ücretli kurslar yanında kilise-cami gibi cemaat organizasyonları vs. desteklerle çocuğunu eğiten ve ilkokul-ortaokul-liseyi bu şekilde bitirmesini sağlayan çok ciddi bir kitle var orada. Keşke bizde de devlet bu özgürlüğü bize tanısa; açık ki hem devlet olarak böyle bir özgürlük hem de toplum olarak böyle bir sorumluluk anlayışından çok uzağız malesef.

Ya da belki farklı toplumlarda etraftaki ilim sahiplerinden diz-dize eğitim alan kişiler vardır ya da aklıma gelmeyen başka yöntemler. Ama açık ki ülkemizde ne evden öğretim var ne de sektörümüzdeki bilgi ve tecrübeyi klasik yöntemlerle elde edebiliriz. Sektörümüze yönelik kurs vb. ögretim merkezlerinin zaten eğitim vermek gibi bir hedeflerinin olmadığını, öğretmek noktasında da yoğun bir bilgi ve eğitmen kirliliği içinde boğulduğunu, dersanecilik mantığıyla, daha çok umut sömürüsüne dönüştüğünü görmemek mümkün değil diye düşünüyorum. İyi hatırlıyorum, üniversite sınavında 3-4 sene bir şey yapamamış birinin bana elinde bu tür kurslardan birisinin broşürüyle gelip, 8-10 bin TL ödeyerek “Yazılım Mühendisliği” kursuna gitmek için bana akıl danışması, hele benim gibi birine bu yapması büyük cesaret işiydi 🙂 Burada bu konuyla ilgili güzel bir yazı var.

Yukarıda da bahsettiğim gibi, üniversite okuyarak formal bir yolla bir konuda bilgi sahibi olmak, bir şeyi öğrenmenin zamanımızda en temel, yaygın ve kolay yoludur. Lakin daha önce de bu blogda belirttiğim gibi, aslolan tutku, yetenek, gayret, azim ve disiplinli çalışma gibi sıfatlardır bir insanı bilgili, yetkin ve başarılı kılan. Bence bu noktada aslında bir insanın liseyi nerede ve nasıl okuduğu muhtemelen üniversiteyi nerede nasıl okuduğundan daha önemlidir.

Yazılım ve etrafındaki teknolojilerle ilgili herhangi bir formal eğitim görmemiş yani işletme, felsefe vb. çok farklı konularda eğitim görmüş ama belli ki tutukusu, gayreti, zekası ve akıllıca kararlarıyla kendini yetiştirmiş son derece yetkin insanlar gördüm ve beraber çalıştım. Bu insanlar bilgisayar mühendisliği vb. konularda eğitim görmemişlerdi ama şurası kesindi ki iyi eğitim almışlardı, disiplinli, çalışkan ve akıllı insanlardı. Ve bilgiye ve bilenlere karşı tevazu içindeydiler ki o seviyelere gelebildirler.

Bu duruma bir de tersinden bakalım. Üniversite okumuş olmak bilgilenme ve yetkinlik kazanma için her şeyi çözüyor mu? Tabi ki çözmüyor. Bilgisayar mühendisliği eğitimi almış olmasına, hatta lisede çok iyi yerlerde okumuş, üniversiteye giriş sınavlarında derece yapmış olmasına rağmen herhangi bir sistemli çalışma disiplini kazanmamış (daha doğrusu muhtemelen çok iyi sahip olduğu halde üniversitede ya da sektörde çalışırken kaybetmiş), bakkal vari iş yapan, ya da en temel örneğin işletim sistemi kavramlarından habersiz, yazdığı programın karmaşıklığı sorulduğunda ilk defa duymuş gibi davranan kişilerle de karşılaştım. İyi BM bölümlerinden mezun olup, daha doğru düzgün isimlendirme yapamayan, örneğin bana “Akın bey şöyle 5 dakikada bize threadleri anlatırmısınız” diyen insanlarla da karşılaştım. Bilgi ve tecrübe bu kadar da aşağılanmaz ki? Değişik kişilere atfedien “Bu kadar cehalet ancak tahsille mümkün olur” bu olsa gerek. Benim 10 yaşındaki kızım, bilgiye ve bilene böyle yaklaşmıyor.

İki senelik meslek yüksek okulu bilgisayar programcılığından mezun ama pek çok bilgisayar mühendisinden daha çalışkan, daha güzel iş çıkaran kişiler de gördüm.

Sonuçta durum şu: Kimse kalkıp ta “doktor olmak istiyorum, tıp okumalı mıyım?”diye sormuyor. Bereket sormuyor 🙂 Ama “yazılımcı/programcı olmak için üniversite okumak gerekli midir?” sorusu üzerine internette tonla tartışma var. Nedir yazılımcı/programcı olmayı bu kadar basit gösteren şey bize? Ben en temel Java eğitimlerine “java” kelimesinin tarihi ve batılı dillere geçişiyle başlıyorum. Anlamak böyle bir şey çünkü, kendisinin bile 10 gün sonra ne yaptığını anlamadığı, üç-beş PHP cümlesini bir araya getirerek bir web sayfası yapmayı programcılık ya da yazılımcılık olarak gören zihniyetteki kişileri, diş çektirmek için eli alet görmüş bir nalbanta falan göndermek lazım bence 🙂

Her hangi bir üniversite bitirmediği halde kendini yetiştirmiş kişiler de gördüm ama hakikatten iyi olanları o kadar nadir ki. Bu türden kişilerin, ileri konularla uğraşacak noktalara gelebilmesine rağmen, en temel konularda hem bilgi ve beceri hem de yöntem açısından eksik ve sıkıntılı olduklarına defalarca şahit oldum. Bunun en temel sebebi ise “eğitim” eksikliği, yani formal olarak bilgi ve beceri aktarımının olmaması. Bilgi ve beceri, aynen bir binanın temelsiz olamaması gibi ancak sistemli bir şekilde üst üste konarak elde edilecek şeylerdendir. Bir şeyi öğrenmenin en kolay, en basit yolu ise olsa olsa sistemli öğrenme olabilir. Sadece birilerinin yaptıklarına bakarak, internetten kod örnekleri indirip çalıştırarak hatta sağlam ve ciddi bir şekilde kitap okuyarak bile gerekli yetkinlikleri elde etmek hem zordur hem de uzun yoldur, çok vakit kaybettirir. Nihayetinde bu riskleri almak yerine doğru düzgün, sistemli bir eğitim almak zaruridir.

Bu noktada “yazılımcı/programcı olmak için bilgisayar mühendisliği okumak gerekli midir?” sorusunun cevabını bir sonraki yazıda vermeye çalışacağım.

 

Toplam görüntülenme sayısı: 9552

Programlama Nedir: Programlamanın Tabiatı ve Programcılık Üzerine – II Bilim mi, Mühendislik mi, Sanat mı Yoksa Zanaat mı?

Bilgisayar Bilimleri, Programlama, Yazılım Mühendisliği ,

Farklı vesilelerle “programlamanın neliği” hakkında konuşuyoruz, okuyup yazıyoruz. Ben de burada daha önce “Programlamanın Tabiatı ve Programcılık Üzerine – I” başlıklı bir yazı yazmıştım. Bu konu üzerine düşünen ve bizzat çalışan farklı kişiler de yazıp çiziyorlar. Örneğin arkadaşım Özcan Acar burada programcılığın sanat mı yoksa zanaat mı olduğunu tartışırken burada da bu konuda bir başka programcının yazdıklarını eleştirmiş.

Sıklıkla programlama ve programcılık, mühendis olup olmamak, okullu-alaylı vb. bağlamlarda tartışılıyor. Ben “üniversiteli mi alaylı mı” konusunu burada ele almıştım. Orada da açık bir şekilde ifade ettiğim gibi aslolan, “bilerek yapmak”tır. Yapmayı sürdürülebilir halde tutan şey bilmektir. Yapamadıkça zaten o şeyi bilmiyoruz demektir. Dolayısıyla her şart altında yapabilen ve başkalarına aktarabilen kişi, yapabilmeyi sürekli bir davranışa dönüştürmüş ve onu herkesin anlayabileceği yapıda ifade etmiş kişi, gerçekten bilendir.

Öte taraftan, gerek akademide gerek ise pratisyenleri arasında, yazılım mühendisliği olsun, onun çok temel ve belirleyici bileşeni olarak programlama olsun, tüm bunların gerçekte ne oldukları üzerine eskiden bu yana tartışmalar yapılmakta. Yani yaptığımız iş, bir bilim midir, yoksa mühendislik midir yoksa sanat mıdır yoksa zanaat mıdır? Ya da hepsi bir arada mıdır?

ABD’de yazılım sektörüne nitelikli insan yetiştiren bölümler ağırlıklı olarak “Computer Science” olarak adlandırılmalarına rağmen, bu bölümlerin yaptığı seyin ne kadar “bilim” olduğuyla ilgili şüpheler çoktur. Belki de bu isimlendirme bir öykünmedir ya da bu bölümlerin tarihi olarak Matematik’ten çıkmış oldukları düşünülerek isimlerine “science” eklenmiştir. Aslında iki kelimeden oluşan bu ismin problemi sadece “science” kelimesinden kaynaklanmıyor, esas problem”computer” kelimesinde. Dijsktra bir zamanlar “astronomy ne kadar teleskoplarla ilgiliyse, computer science da ancak o kadar bilgisayarlarla ilgilidir” (“computer science is no more about computers than astronomy is about telescopes.”) demişti.

“Computer Science” isimlendirmesi ilk defa 1959’da kullanılmasına rağmen yerine zaman zaman farklı kelimeler teklif edildi. “Datalogy” ya da “computics” bu alternatif isimlerden bir kaçı. Bu anlamda sanırım Avrupalılar daha düzgün bir isimlendirme yapmışlar. Bu alan için Avrupa’da genel olarak “automatic information” anlamlarına gelen “informatics”in türevleri kullanılıyor. Aslen yapılan iş de zaten verinin ve bilginin otomatik olarak işlenmesidir. “Computer” ya da “bilgiayar” sadece bir araç. Biz ise bu durumu dilimizde “bilgi” ve “saymak” kelimeleri ile ifade etmişiz. Başlarda, 70li yıllarda yani, bilgisayar yerine “elektronik beyin” dendiğini de hatırlıyorum ben. (Ülkemizde bu alanın “Bilgisayar Mühendisliği” olarak ifade edilmesi, hele benim üniversitemin, İTÜ, “Kontrol ve Bilgisayar Mühendisliği” gibi dahiyane bir isim 🙂 bulması ise başka bir tartışma konusu.) (Bu konudaki isimler için hızlıca Wikipedia‘ya bakabilrisiniz.)

Tanınmış ve tecrübeli bir bilim adamı olan Peter J. Denning, savunma amacıyla yazdığı “Is Computer Science Science?” başlıklı makalesinde, “Computer Science”ın (CS) ne kadar bilim olduğunu tartışıyor. Yazar makalesine alt başlık olarak şunu koymuş: “CS bilim olmanın tüm şartlarını taşıyor fakat kendinden kaynaklanan bir güvenirlik problemi var.” Yazara göre CS’i oluşturan 3 farklı disiplin vardır: Matematik, bilim ve mühendislik. Denning, CS’in, Fizik ve Kimya gibi bir “exact science” (bu terimi dilimizde nasıl ifade ediyoruz bilmiyorum, “kesin bilim” mi, bir kaç yere çevirisine baktım, “pozitif bilim” olarak karşılık verilmiş ki bu durum doğru bir çeviri değil bence) olduğunu savunuyor. Çünkü CS, adında “computer” kelimesini barındırsa da aslen bilgiyi işlemenin bilimidir. Algoritmalar ve hesaplamalı bilim (computational science) CS’i bilim yapan alanlardandır ve sayısal kesinliğe sahip çalışmalardır. Yazılımı tasarlama ve geliştirme ise temelde mühendislik çalışmasıdır. Yazar CS’in ne kadar bilim olduğu konusundaki itirazlara cevap vermeye çalışırken, “Computer Science”daki “science” yani “bilim” kısmının, diğer iki disiplin olan mühendislik ve matematikten daha geride kaldığını kabul ediyor ve ekliyor: Bu durum yakında düzelecektir.

Ben yaptığımız işin bir bilimsel tarafının olduğunu bir gerçek olarak kabul ediyorum. Programlama ve yazılım geliştirmenin son derece matematiksel dolayısıyla da bilimsel bir “hesaplama” alt yapısı var. Zaten bizim “bilgi” ve “saymak” kelimelerini yanyana getirerek ifade ettiğimiz şey İngilizce’de “computer” yani “”hesaplayıcı”dır. Veriyi ve bilgiyi işlemenin yöntemi olan her türlü algoritmik yapı, doğrudan matematiğin de konusudur. Algoritmaların karmaşıklığı, zaman ve bellek açısından ihtiyaçları, daha etkin şekilde ifade edilmeleri, tipik bir uygulamalı matematik ve sayılar teorisi konusudur. Sonuçta yazılan her program bir şekilde bir algoritmadır dolayısıyla da matematiğin ve bilimin konusudur.

Donald Knuth, programlama dünyasının muhtemelen yaşayan en ünlüsü olup, uzun yıllar Stanford’da hocalık yaptı. 1962 yılında tek cilt olarak yazmayı düşündüğü temel programlama kitabı, şu anda 4 cilt olarak yayınlanmış durumda. Hala yayınlamayı planladığı 3 cilt daha var. Knuth, programlamanın en temel kitabı olarak bilinen bu diziye, “The Art of Computer Programming” ismini vermiştir.  Çünkü Knuth’a göre programlama, bir sanattır.

Knuth gibi programlamanın bir sanat olduğunu iddia edenler, ondaki yaratıcılığa (creativity) ve bu yaratıcılığı ortaya çıkaran ilham (inspiration) kavramına vurgu yaparlar. Evet, yazılım geliştirmek de programlamak da zihinsel dolayısıyla da kavramsal, soyut ve son derece karmaşık uğraşlardır. Yazılım geliştirmenin bir sanat olduğunu iddia edenler, onun deterministic olmayan, yani başından, sonunun öngörülemeyeceği gerçeğini öne çıkarırlar. Bence de programlama, bilim ile sanatın iç içe geçtiği alanlardandır.

Mahiyeti itibariyle program yazmak ile bir film senaryosu yazmak ya da ne bileyim beste yapmak çok farklı şeyler değil. Yola çıkarken tüm detayını kestirmiş olamazsınız çünkü, ancak nereye gitmek istediğinizi bilirsiniz, hedefiniz vardır ama arasını ancak yolda anlarsınız çünkü kavramsal bir sentezlemeden bahsediyoruz. Programlama bir sanattır, çünkü doğru yoktur, aynı şeyi herkes tamamen farklı şekillerde yapabilir.

Sanatta da programlamada da çoğu kez ortaya koyduğunuz şey hiç bir zaman bir seferde mükemmel olmaz, muhtemelen pek çok yazarın, bestecinin eserlerine son halini vermeden, üzerinde senelerce çalıştıkları gibi yazdığımız programların da üzerinden tekrar tekrar geçmemiz gerekir. (Biz buna refactoring diyoruz.) Ve her bir üzerinden tekrar geçiş eserimizi daha mükemmel kılar ve bize muthiş bir haz verir. Hangimiz şöyle bir şey yaşamamıştır: Daha önce defalarca baktığınız, gördüğünüz kodunuzun öyle bir yönünü farkedersiniz ki, çok ufak bir değişiklikle örneğin müthiş bir kısaltma, hızlandırma yaparsınız ya da o ana kadar gözünüze çarpmamış bir hatasını giderirsiniz. İşte bu yaratıcılıktır, öngörülemezliktir ve böyle bir tecrübe sizin egonuzu tavan yaptırır. Belki de bu sanat ruhudur programcıları, diğer insanlar gözünde “farklı” kılan. Belki de bizi bilim adamlarından ayıran, “benimkisi daha güzel” düşüncesinin çok yaygın olmasıdır. Belki de başkalarının “ne anlıyorsun bundan” diye sorduğu durumda, o garip ifadelere bakarak sanki bir Mevlevi ayinindeymişcesine haz almaktır programlama.

Ben bu satırları yazarken Knuth’ın The Art of Computer Programming serisinin ilk cildini indirdim Internet’ten ve önsözünü okumaya başladım. Bakın ne diyor üstad:

“The process of preparing programs for a digital computer is especially attractive, not only because it can be economically and scientifically rewarding, but also because it can be an aesthetic experience much like composing poetry or music.”

Yani

“Dijital bir bilgisayar için program hazırlama süreci çok çekicidir, (bu durum) bunun sadece ekonomik ve bilimsel olarak mükafatlandırıcı/faydalı olmasından dolayı değil, aynı zamanda bir şiir yazmak ya da müzik bestelemek gibi estetik bir tecrübe olmasından dolayıdır.”

(Bu arada bu kitabı okuyanların CVlerini Bill Gates’e gönderebilirler, çünkü kendisi bu kitabı okuyabilenlerin nasıl bir tip olabileceğini biliyor 🙂 Kaynak, Wikipedia.)

Yazılım projesi de programlama da bir sanat eseri gibi yolda nelerin gündeme geleceğini ve nihayetinde detayda neyin ortaya çıkacağını çok da bilmeden girişilen bir çalışmadır. Bilimin prensipleri vardır, halbuki sanat daha çok çalışmayla ortaya çıkar, defalarca denersiniz. Bilim sizi sınırlar, sanat ise ancak serbest kılar. Bilim var olanı açıklar, sanat ise sentezler, yeni şeyler ortaya koyar, bu anlamda bilim bulur ama sanat yaratır.

Yaptığımız işin sanatsal tarafı olduğu kesin, tamamen sanat olmadığının kesin olduğu gibi. Bilimsel tarafı olduğu da kesin, tamamen bilim olmadığı gibi. Ama aslolan, nasıl olması gerektiği. Code Complete’in yazarı Steve McConnell da bu konuyu düşünenlerden. Buradan ulaşabileceğiniz yazısında “Yazılım Mühendisliği ne olmalıdır?” sorusunun daha doğru olduğunu ifade eder ve bu soruya “mühendislik” olarak cevap verir. YMnin örneğin iş analizi son derece subjektif dolayısıyla yaratıcılığa el veren, sanatsal öğeler içerebilir, programlama kısmı gibi. Ama belli ki bu tür pek çok farklı çalışmayı bir süreç halinde ve tekrar edilebilir olarak formüle edebilmek, onu mühendislik disiplini haline getirebilmekle mümkün olabilir. Gittikçe daha hızlandırmak, daha verimli hale getirmek örneğin ve çıktı kalitesini arttırmak, böyle bir mühendislik disiplinin amacı olabilir. Böylelikle bilimsel YM süreçleri ve metotları oluşur ve bunları uygulayanlar iyi yazılım ürünleri üretirler.

Aslında McConnell’in Code Complete isimli kitabının 2. bölümünde de belirttiği gibi, yazılımda da diğer pek çok şeyde olduğu gibi metaforlar kullanırız. Bu metaforlar konuyu anlamamızı kolaylaştıran benzetmelerdir. Ve bu metaforların hiç birisi kendi başına doğru değildir. Örneğin, projelerin sonunda, canlıya geçiş sırasında çalışanların kendilerini “itfaiyeci” gibi hissetmeleri, yaptığımız işin tamamını resmetmez.

Söyle diyor McConnell:

“A confusing abundance of metaphors has grown up around software development. David Gries says writing software is a science (1981). Donald Knuth says it’s an art (1998). Watts Humphrey says it’s a process (1989). P. J. Plauger and Kent Beck say it’s like driving a car, although they draw nearly opposite conclusions (Plauger 1993, Beck 2000). Alistair Cockburn says it’s a game (2002). Eric Raymond says it’s like a bazaar (2000). Andy Hunt and Dave Thomas say it’s like gardening. Paul Heckel says it’s like filming Snow White and the Seven Dwarfs (1994). Fred Brooks says that it’s like farming, hunting werewolves, or drowning with dinosaurs in a tar pit (1995). Which are the best metaphors?”

Yani

“Yazılım geliştirme etrafında şaşırtıcı sayıda metafor türemiştir. David Gries’e göre yazılım yazmak bir bilimdir (1981). Donald Knuth ise o bir sanattır der (1998). Watts Humphrey, o bir süreçtir der (1989). P. J. Plauger ve Kent Beck ise onun bir araba sürmek gibi olduğunu söylerler, ama buna rağmen tamamen zıt sonuçlara ulaşırlar (Plauger 1993, Beck 2000). Alistair Cockburn ise o bir oyundur der (2002). Eric Raymond ise onun bir pazar yeri olduğunu söyler (2000). Andy Hunt ve Dave Thomas ise o bir bahçıvanlıktır der. Paul Heckel ise o bir “Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler” (Snow White and the Seven Dwarfs) (1994) filmini çekmek gibidir der. Fred Brooks ise o, kurtları avlayan ya da dinazorları bir tuzakta boğan çiftçilik gibidir der (1995). Sizin en iyi metaforunuz hangisi? ”

İşte size bir kaç tartışma daha: SD Times, Jason Gorman, CodeSqueeze, Research Gate’de iki tane, 1 ve 2 ve Jonah Kagan.

Eskiler “barika-i hakikat müsademe-i efkardan çıkar” demişler, neticede kimsenin aksi fikir belirtmediği yerde hiç kimse zaten düşünmüyor demektir. Neticede düşünmek, yazarak paylaşmak ve eleştirilmek hem cesurca hem de güzel bir şey. 

Toplam görüntülenme sayısı: 1891

İnomera Java Yazılım Akademisi 2012

Java , ,

Her yıl olduğu gibi bu yıl da Java (JEE) Eğitimi ve Staj’dan oluşan “Inomera Java Akademi” programı düzenleniyor. Inomera’nın ücretsiz olarak yazılım sektörüne ve gençlere armağan ettiği bu programla ilgilenebilecek üniversiteli gençler, program detaylarına http://www.inomera.com/academy adresinden ulaşabilirler.
Bol Java’lı günler 🙂

Toplam görüntülenme sayısı: 1085

Genç Yazılımlılar İçin – II: Master yapmak ya da yapmamak.

Kültür, Bilgi ve Düşünce, Yazılım Mühendisliği , , ,

Çok komik… Aslında traji komik… Bakın anlatayım:

Üniversiteli gençlerle hemen her buluşmamda bana sorulan sorulardan birisi de “hocam master yapalım mı?” oluyor. Çocuklarının kafasını daha lisedeyken “doktora yapma” fikriyle yıkamış bir adama sorulacak soru mu bu? Ya da yaşı 40’nı geçmesine rağmen, bir de Felsefe masterı yapsam diye düşünen bir adamın bu soruya cevabı ne olabilir ki? Dolayısıyla bu soruya, “tabi ki yapın” ya da “sadece master değil doktora da yapmalıyız” şeklinde cevaplar veriyorum. Toplumumuzun eğitim seviyesinin yükselmesi, sektörde bilgi birikiminin olması, herşeyden önce bilgi ve bilgi sevgisi kültürünün yaygınlaşması vb. tonla sebepten dolayı master ve doktora yapmanın önemli olduğuna inanıyorum. Tabi ki bu işin bir vechesi. Diğer vechesi ise o kadar da zevkli değil malesef.

Şöyle bir soru sorsam size: Ülkemizdeki BT sektörünün ihtiyacı açısından, ortalama bir BT çalışanının ne kadar eğitime ihtiyacı vardır? Zor soru tabi. Ama cevap kesinlikle “üniversite lisans eğitimi” değil bence.  Ülkemiz BT sektöründe var olan yerleşik yazılım geliştirme kültürü ve pratiği açısından ele alındığında, benim iddiam şudur: Akıllı bir lise mezunu, var olan işlerin ezici çoğunluğunu, makul miktarda iş başı eğitim ve yol gösterme ile başarabilir. Efendim BT sektöründe çalışanlar zaten liselerden gelen en zeki çocuklardanmış, ÖSS’de ilk bilmem kaça girenler bu sektörde çalışıyorlarmış, yok lisedeyken fizik olimpiyatlarına katılmışlarmış ya da yazılım sektörü çok analitik bir zeka istiyormuş, falan filan… Bence hepsi hikaye. Bunun, heyecanlı Bilgisayar Mühendisliği öğrencilerinin canını sıkacak bir iddia olduğunun farkındayım ama bence durum bu kadar vahim. Bence sadece bizim sektörde değil, pek çok mühendislikte durum bu kadar vahim: İnşaat Mühendisliği ve “bina inşa etme” kültürümüzde de durum pek farklı değil. Ya da bakın, ortalık Endüstri Mühendisliği mezunu dolu ama görüyor musunuz süreç tabanlı bir çalışma? Ben görmüyorum…  Kadın, “Endüsti Mühendisliği mezunuyum ve 10 senedir falan bankada iş analisti olarak çalışıyorum” diye tanıtıyor kendini. Soruyorum, “nasıl iş analizi yapıyorsunuz?” diye. Cevap veriyor “işte, müşterimiz iç müşteri oluyor her zaman. Onlardan istek geliyor. Gidip görüşüyorum onlarla, sonra görüşmeden çıkardıklarımdan bir Word dokümanı oluşturuyorum. Ayrıca PowerPoint’de ekran tasarımı yapıyorum.” “Peki” diyorum içimden ve soruyorum kendi kendime: Burada “analiz” nerede?: PowerPoint ile yapılan şeyin analiz olmadığı kesin çünkü zaten adında “tasarım” var. Geriye kalıyor “Word dokümanı”. Oradan birşeyler çıkarmaya çalışıyorum, çünkü kadının anlatımından “Word dokümanına yazılan şey, iş analizidir” ya da “cümleleri, analitik yapan şey, onların bir Word dokümanına yazılmış olmasıdır” (!) şeklinde birşey çıkıyor. Soruyorum,” o Word dokümanındaki temel kısımlar, başlıklar nelerdir?” Ya da “herhangi bir diyagram çiziyor musunuz” diye, ama nafile. Tek derdim, “iş analisti” olarak çalışan Endüstri Mühendisi arkadaşımızın zihninde “iş” ve “analiz” ile ilgili bir kırıntı var mı onu anlamak. Belli ki iş analisti olarak çalışan herkes kendine göre bir “analitik” 🙂 süreç izliyor.Ve Word dokümanına yazılan şeyler bir şekilde “analiz” oluyor ama dokümanda herhangi bir yapısallık bile yok. Peki söyler misiniz bana böyle bir işi akıllı bir lise mezunu niye yapamasın? Bu işin neresinde analitik bir işlem var? Bu işin postacılıktan ya da sekreterlikten ne farkı var? Postacılıktan farkı yok, çünkü analitik bir katma değer olmadan sadece bilgiyi taşıma söz konusu, herhangi bir çözümleme ve dönüştürme yok. Sekreterlikten farkı yok çünkü Word dokümanına geçiriliyor anlatılanlar. Halbuki, işi soyut olarak bir süreç olarak ifade etme, gerçek olaylardan oluşan senaryolarla, bu soyut süreci kurgulama ve doğrulama, iş kurallarını farklı kriterlerle yakalayıp ifade etme, nesne-merkezli bir yaklaşım söz konusuysa bir kavramsal nesne modeli çıkarma vb. yaklaşım ve tekniklerden bahsetmesi gerekirdi. Literatürde ve pratik uygulamada tonla “iş ve ihtiyaç analizi” (business and requirements analysis) yaklaşımı, tekniği, şablonu (patterns), diyagramları (örneğin UML), en iyi uygulamaları (best practices) vs. var. Var mı uygulayan? Olsa, bir Endüstri Mühendisliği disiplininin sağladığı alt yapıya ihtiyaç olurdu. Ve siz de derdiniz ki “bu işi ancak bir Endüsti Mühendisi” yapabilir.

Tonla iş analistine eğitim verdim, bir tanesinin de zihninde “ihtiyaç tipleri” gibi bir ayırım görmedim. Hatta analiz ile tasarım arasındaki farkı bilene bile pek rastlamadım. Her eğitimde ya da danışmanlıkta Karl Wiegers’ın nefis Software Requirements kitaplarını ebook olarak dağıttım, nefis örneklerinden verdim… Çünkü ihtiyacınızı ya da işinizi analitik olarak ele alıp, çözümlemezseniz, ne istediğinizi ya da nasıl iş yaptığınızı tarif edemiyorsunuz demektir. Bunu yapamadığınızda, hangi yazılımı, hangi en ileri teknoloji ile geliştirdiğinizin hiç bir önemi yoktur. Yazılım projelerinde, ne yapacağınızı bilmediğinizde, ne kadar adam-gün, ne zaman, ne kadar maliyet vb. hiçbir soruya yanılma payıyla bile olsa cevap veremezsiniz. Ne proje planı yapabilirseniz ne de test. Yaparsanız, sadece “yaptım oldu” olur. “Dostlar sizi PMP’lerinizle proje planı yaparken görsün”den öteye gidemezsiniz. İşimizi ve ihtiyacımızı tarif etmeyi bu şekilde algıladığımzıda ne master yapmış bir Endüstri Mühendisi’nin katma değer sağlaması mümkündür ne de bu duruma master sahibi olmak tercih sebebidir.

Aynı durum, yazılım geliştiren programcılar için de geçerli. Tonla Bilgisayar, Endüstri, Matematik vb. mühendisin çalıştığı bir yazılım geliştirme ortamında en temel kavram “ekran” nasıl olur? “Ekran aşağı, ekran yukarı”. Her şey sadece ve sadece ekran ile anlatılıyor. O yukarıda bahsettiğim ünlü Word dokumanını, tamamen ekran tasarımı ve üzerindeki arayüz elemanlarının özelliklerini yazarak oluşturan ve buna “iş analizi” diyen iş analistleri de gördüm bu ülkede ben. Herşeyin ekran üzerinden anlatıldığı bir yerde “iş” ve “analiz” nerede Allah aşkına? En önemli soyutlamanın “ekran” olduğu bir iş ortamının anlamlı olması için orasının, CRT ya da LCD ekran geliştiren bir elektronik vb. bir AR-GE birimi olması gerekmez mi? 🙂 Yazılım gibi tamamen süreç odaklı bir işi, “ekran” kavramı etrafında kurgulamamız için ne kadar eğitim almamız gerekiyor? Bunun için ne kadar Matematik, ne kadar differantial equations, ne kadar operating systems, ne kadar algorithms, ne kadar artificial intelligence öğrenmemiz gerekiyor?

Bakın ilanlara, pek çok ilanda Bilgisayar Mühendisi ile başlanır, sonra Elektronik Mühendisliği vb. mühendislikler sıralanır. Yahu BM’in yapacağı iş için niye EM ya da “ilgili bölümler” gibi ortaya karışık bir şey söylenir? Sebebi şu: Aslında aranılan şey, biraz mürekkep yalamış adam. Ne okuduğu çok da önemli değil. Gerçek bu.

Dolayısıyla “master yapalım mı” sorusunun cevabı yine tamamen kendi içinizde yatıyor. Kimse sizden master yapmış olmanızı beklemez bu ülkede, ama siz kendinizden bekliyorsanız ona saygı duyarım. Dolayısıyla bilgi sizin için önemliyse, master da yapın doktora da. Yok “erken kalkan yol alır” derseniz, bir an önce işe girin, nasıl olsa masterlı olmak çok da fazla bir avantaj sağlamayacak.

Toplam görüntülenme sayısı: 2007