Search Results for: web start

Java Tutorial ya da Kendi Kendine Java Öğren

Java , , , ,

Java’ya yeni başlayanların en çok aradığı şeydir güzel bir kaynak. Aslında biz Türkler işin daha çok örnek program tarafıyla ilgileniriz, çok okumadan örneklerden yola çıkarak öğrenmek yani. Tabi programlama örnek görmeden ve yapmadan öğrenilmez, bu doğru. Ama sadece örnekle de öğrenilmez ya da hem çok uzun sürer hem de eksik kalan noktalar olur. Bu yüzden bana Java ile ilgili kaynak soranlara verdiğim ilk kaynak Java Tutorial‘dır. Java Tutorial, taa 1996 yazından bu yana kitap olarak basılıyor. Ben ilk baskısını almıştım çıktıktan hemen sonra. O zaman tek ciltti, sonra önce iki sonra da üç cilt olarak basılmaya başlandı.
Adındaki tutorial kelimesinden de anlaşıldığı gibi özel ders tadında, kendi başınıza çalışarak öğrenmenize yardımcı olacak kadar basit ve detaylı anlatan kitaplar bunlar. Yüzlerce Java program örneği var bu kitapların, her konudan var, basiti de var karmaşığı da. İşin güzel tarafı bu kitaplar, taa bir cilt olduğu günlerden bu yana internette, burada online olarak erişilebilir durumda.  Aynı sayfadaki linkten giderek bu üç cilt kitabı HTML olarak makinanıza indirebilirsiniz. Tutorial bir kaç ayda bir yenileniyor ve bahsettiğim sayfada yenilenme tarihi de var, ona göre her zaman en son halini makinanızda bulundurabilirsiniz.

Üç cildin ilki en temel bilgileri içeriyor. Java’yı anlamakta zorluk çekiyor ve en temel konularda bile bilgi eksikliği hissediyor ve hata yapıyorsanız muhakkak bu kitaba göz atın. İkinci cilt, Swing hakkında. Yani Java’yı kullanarak kullanıcı grafik arayüzüne (GUI) sahip yazılımlar ele alınıyor. Bu kitabın örneklerini Netbeans uygulaması olarak makinanıza proje halinde indirebildiğiniz gibi, tutorialın HTML sayfalarındaki linklere basınca JNLP   ve Java Web Start yardımıyla başka birşey yapmadan örnek programın çalıştığını ve grafik arayünün görüntülendiğini göreceksiniz.

Üçüncü cilt ise ağ programlama, RMI ve JDBC gibi nispeten daha ileri konuları kapsıyor.

Java’ya vakit ayırarak sağlam bir şekilde öğrenmek isteyenler için ilk adım bence Java Tutorial olmalı.

Toplam görüntülenme sayısı: 16199

Eclipse IDE Üzerine – III: Eklentiler (Plugins)

Java, Java Dersleri , , , ,

Daha önceki iki yazıda, burada ve burada, Eclipse’in en temel özelliklerinden bahsettik. Bu yazıda da Eclipse eklentilerini ele alacağız.

Eclipse Eklentileri

Eclipse, eklentiler (plug in ya da sıklıkla yazıldığı gibi plugin) yoluyla çok daha zengin özelliklere sahip olabilir. Eclipse’e eklenti kurmanın farklı yolları vardır:

  • Eclipse Market Place’den arayıp bularak,
  • Eklentinin webdeki güncelleme adresini Eclipse’e vererek,
  • Eklentiyi makinaya indirip sonra Eclipse’e yükleyerek.

Eclipse Marketplace

Eclipse Marketplace, Eclipse’in zengin eklenti pazarıdır. Help => Eclipse Marketplace ile açıp, eklentileri görebilir, Search ile arama yapabilirsiniz. Eclipse’deki kurulu tüm eklentileri de burada yönetebilirsiniz. Pazardaki eklentilere webden de ulaşabilirsiniz: https://marketplace.eclipse.org/

Help => Eclipse Marketplace giderek bulduğunuz eklentiyi, eğer zaten kurulu değilse, sağındaki “Install” düğmesine tıklayarak kurabilirsiniz. Sonrasında eklenti bilgisi, varsa opsiyonel ya da gerekli diğer kurulumlarla beraber listelenir. Listeden seçim yaparak Next’e tıklayıp kuruluma geçin. Sonraki safhada kurulum detayları verilir, Next’e tıklayıp devam edin. Sonraki sayfada lisans detayları ve kabulünden sonra Finish’i tıklayarak kurulumu başlatabilirsiniz. Sonrasında kurulumun durumunu Eclipse’in sağ alt köşesinden izleyebilirsiniz. Kurulum “Security Warning” verebilir, “Install anyway” ile devam edebilir ya da “Cancel” ile iptal edebilirsiniz.

Eclipse, eklentiyi kurduktan sonra tekrar başlatma (restart) ister, kabul edip Eclipse’i tekrar başlatın. Şunu unutmayin ki farklı eklentiler veya fakrlı kurulum şekiller farklı kurulum detaylarına sahip olabilir.

Bir uygulama örneği olarak ünlü Eclipse Color Theme eklentisini kurabilirsiniz. Eclipse Color Theme, pek çok Eclipse renk temasına sahip, yenisini geliştirmeye ve Eclipse’e yüklemeye izin veren bir eklentidir. Adresi: www.eclipsecolorthemes.org Eclipse Marketplace aracılığıyla bu eklentiyi kurun. Sonra eklenti ile birlikte gelen temalardan seçim yapmak için Preferences => General => Appearance => Color Theme’e gidin. Burada, listede olmayan temaları “Import a theme” düğmesi ile yükleyebilirsiniz. Örneğin eklentinin web sayfasından “akin” temasını indirip, yükleyin. Sonrasında siz de Eclipse Color Theme eklentisinin Web sayfasından kendi temanızı oluşturup, eklenti yardımıyla Eclipse’e yükleyin.

Webdeki Güncelleme Adresiyle Eklenti Kurmak

Bazı eklentilere Eclipse Marketplace üzerinde ulaşamayabilirsiniz. Bu durumda eklentiyi, webdeki güncelleme adresini (update site) kullanarak kurabilirsiniz. Bunun için eklentinin webdeki güncelleme adresini , Help => Install New Software ile açılan pencerede “Add” düğmesini tıklayarak açılan “Add Repository” penceresinde ismiyle birlikte girerseniz, Eclipse eklentiyi aklında tutar ve kurmanızı sağlar. “Add Repository” penceresinde eklentinin isim ve güncelleme adresini girdikten sonra kurulum yukarıdaki gibi devam eder.

Yine bir uygulama olarak UCDetector eklentisini kurabilirsiniz. UCDetector, gereksiz kodları bulan bir eklentidir. Adresi: http://www.ucdetector.org/ Bu adreste eklentiyi kurmak için gerekli güncelleme adresi vardır. Güncelleme adresini kullanarak UCDetector eklentisini kurun.

Webdeki Güncelleme Adresiyle Eklenti Kurmak

Eklentiler makinaya indirelerek de kurulabilirler. Bu durumda eklenti, zip dosyası olarak indirilir. Help => Install New Software ile açılan pencerede “Add” düğmesini tıklayarak açılan pencerede “Archive” düğmesini tıkladığınızda Eclipse, seçeceğiniz eklenti dosyasını yükler ve verceğiniz isim ile “Install” penceresini çıkarır. Sonrasında kurulum önceki gibi ilerler.

Uygulama olarak Eclipse Checkstyle kurabilirsiniz. Eclipse Checkstyle, kod standartlarıyla ilgili kuralların uygulanmasına yardım eden bir eklentidir. Bu eklentinin zip dosyasını sayfasından indirerek Eclipse’e kurun. Adresi: http://eclipse-cs.sourceforge.net/

Eklenti Kullanmak ve Yönetmek

Kurulan eklentilere, çalışma şekillerine göre ulaşılır. Örneğin UC Detector ve Checkstyle, proje üzerinde ya da kod editöründe iken yapılacak sağ tık ile açılan menüden çalıştırılırlar. Ayrıca eklentilerin ayarlarına Preferences’dan ulaşılır.

Eclipse Marketplace’deyken yukarıdaki “Installed” sekmesine tıkladığınzıda, Eclipse’inizdeki tüm kurulu eklentileri görebilirsiniz. Bu listeden eklentileri güncelleyebilir ya da silebilirsiniz. Eclipse, eklentilere yapılan değişikliklerden sonra tekrar başlatma (restart) ister. 

Help => Check for Updates ile hem Eclipse hem de eklentileri güncelleyebilirsiniz. Eclipse her güncellemeden sonra yeniden başlatma (restart) ister.

Eclipse’e tanıttığınız güncelleme adresleri ile Eclipse’in kendi güncelleme adreslerini Preferences => Install/Update => Available Software Sites‘ta yönetebilirsiniz.

Toplam görüntülenme sayısı: 2094

Eclipse IDE Üzerine – I: Kurulum, Workspace, Workbench, Perspective ve İlk Kod

Java, Java Dersleri , , , ,

Giriş

Eclipse, açık kaynak kodlu bir IDE, Integrated Development Environment’tır (Tümleşik Geliştirme Ortamı). Internet adresi: www.eclispe.org

Eclipse, Java dünyasında en yaygın IDE’dir. Java dışında C/C++, Php, Javascript ve bazı diğer diller için de IDEleri vardır. Eklentiler (plug in) yardımıyla Python gibi pek çok dil için de kullanılabilmektedir.

İndirme ve Kurulum

Eclipse’in Java geliştiriciler için temelde iki sürümü vardır:

  • Java SE: Java SE ile temel Java geliştirme içindir.
  • Java EE: Web ve Java EE uygulamalarını geliştirmek içindir.

Java SE sürümü tabi olarak daha küçüktür. Java’ya ilk başlayanlar Java SE sürümünü tercih edebilirler. Dolayısıyla Eclipse’in Java SE sürümünün (Eclipse IDE for Java Developers) platformunuza uyan paketini indirin.

http://www.eclipse.org/downloads/eclipse-packages/

Eclipse, makinanızda Eclipse ile kullanacağınız Java ile bit büyüklüğü açısından uyumlu olmalıdır. 32-bitlik Eclipse, 64-bitlik JRE ile çalışacaktır ama 64-bitlik Eclipse, 32-bitlik JRE ile çalışmayacaktır. 

Eclipse kurulumları bazen exe/dmg/rpm gibi kurulum, bazen de zip/tar gibi sıkıştırılmış dosya olarak gelir. İsterseniz kurulumu indirip işletim sisteminizdeki çalıştırılabilirlerin olduğu ya da sizin belirlediğiniz bir yere kurulmasını sağlayabilirsiniz.  Eclipse kurulumları makinanıza pek fazla değişiklik yapmaz. Bundan dolayı sıkıştırılmış kurulum dosyasını indirip istediğiniz bir yere açmayı da düşünebilirsiniz. Ben bunu tercih ediyorum çünkü dosyayı açıp, belirlediğim dizine kopyalıyorum. Eclipse’i sıkıştırılmış dosyadan açarak kurduğunuzda örneğin aşağıdaki gibi dizinler oluşturabilirsiniz:

  • Windows’da C:\Java\Eclipse\Oxygen
  • Mac OS’da “/Users/akin/Java/Eclipse/Oxygen/”
  • Ubuntu’da “/home/ubuntu/Java/Eclipse/Oxygen/”

Eclipse’in çalıştırılabilir dosyasının kısa yolunu masa üstüne koyarak rahat bir erişim sağlayabilirsiniz.

Eclipse’i Çalıştırmak

Eclipse, Java üzerinde çalışan bir yazılımdır. Dolayısıyla Eclipse’ten önce makinanızda bir JRE’nin kurulu olması gerekir. Aksi taktirde Eclipse ilk çalışmada hata verecek ve çalışmayacaktır. Eclipse varsayılan halde, PATH değişkeni üzerinden erişilen ilk JRE’nin “java” çalıştırılabilirini kullanır. Eclipse’in başka bir JRE’yi kullanmasını isterseniz ya PATH’i değiştirmelisiniz ya da Eclipse’in kullanmasını istediğiniz JRE’yi yani “java” çalıştırılabilirini ona tanıtmalısınız.

Eclipse’in açılırken belirlediğiniz bir JRE’yi kullanmasını iki şekilde sağlayabilirsiniz: 

  • Kullanılacak JRE’nin “java” çalıştırılabilirinin patikasını Eclipse’i başlatırken “-vm” parametresi ile geçmek,
  • “eclipse.ini” dosyasında, “-vm” değişkenine değer olarak vermek.

Örneğin Eclipse’i Ubuntu’da terminalde aşağıdaki şekillerde çalıştırmak, onun geçilen JRE’yi kullanmasını sağlar:

./eclipse -vm /usr/bin/java

./eclipse -vm /usr/lib/jvm/java-8-openjdk-amd64//jre/bin/java

Mac OS’da örnek bir eclispe.ini dosyası aşağıdaki gibidir:

…
openFile
--launcher.appendVmargs
-vm
/Library/Java/JavaVirtualMachines/jdk1.8.0_144.jdk/Contents/Home/bin/java
-vmargs
-Dosgi.requiredJavaVersion=1.8
…
-Xms512m
-Xmx2048m
…

Yukarıdaki eclipse.ini dosyasının altlarında görülen “Xms” ve “Xmx” parametreleri, Eclipse’in üzerinde çalışacağı JVM’in kullanacağı “heap” isimli belleğin an az ve an çok (min ve max) değerlerini gösterir. İhtiyaç duyduğunuzda, makinanızdaki RAM miktarına ve Eclipse’in performansına göre bu değerleri arttırabilirsiniz. Örnek dosyadaki değerler, 512 MB ve 2048 MB zaten arttırılmış değerlerdir.

Daha fazla bilgi için https://wiki.eclipse.org/Eclipse.ini adresine başvurabilirsiniz.

Eclipse’in Görünümü

Eclipse’in açıldığı zaman nasıl bir görünüme sahip olacağını belirleyen şey, onun “perspective”idir. Perspective, görüş/bakış açısı demektir ve Eclipse de size, seçtiğiniz açıya göre bir görüntü sunar. Eclipse Java SE’nin varsayılan açısı “Java”dır. Eclipse’de Java yanında Debug, Git vb. başka açılar da vardır.

Eclipse’te açı, sağ üst köşedeki “Open Perspective” düğmesi tıklanarak açılan pencereden seçilir. Geçerli olan açının düğmesi de “Open Perspective”in yanındadır. Bir projede sıklıkla farklı açıları kullanırsınız. Ama varsayılan açı “Java”dır.

Eclipse Workspace

Eclipse’i ilk defa çalıştırdığınızda, daha sonra oluşturacağınız projelerin kaynak kodları vb. dosyaları için “workspace” ya da “çalışma alanı” dizini ister. Bu amaçla Eclipse, varsayılan halde kullanıcı dizini altında “workspace”/“eclipse-workspace” vb. isimli bir dizini kullanmanızı teklif eder. Bunu kabul edebilir ya da başka bir dizin girebilirsiniz. Örneğin benim sadece Eclipse projelerim için çalışma alanlarını tuttuğum ayrı bir dizinim var.

İlk açılışta workspace dizinini belirleyip, sonrakilerde sormadan devamlı onu kullanmasını sağlayabilirsiniz. Bunun için “Use this as the default and do not ask again”i seçin. Sonrasında istediğiniz zaman Preferences => General => Startup and Shutdown sayfasından workspacelerinizi düzenleyebilirsiniz. Her açılışta workspace bilgisini sormasını da buradan tekrardan sağlayabilirsiniz.

Birden fazla workspace kullanmak, sık olan bir durum değildir. Ancak fiziksel olarak farklı dizinlerde olan projeleri tek bir Eclipse ile yönetmek ya da özellikleri farklı olan workspaceler oluşturmak isterseniz birden fazla workspace kullanabilirsiniz. Workspace özelliklerini Preferences => General => Workspace sayfasından değiştirebilirsiniz. 

Aynı Eclipse ile yönetilen birden fazla workspace var ise, Eclipse’i her açışınızda hangi workspacei kullanmak istediğinizi sormasını sağlarsınız.  Eclipse workspace seçim penceresinde yönettiği workspaceleri listeler, onlardan seçebilirsiniz. Eclipse bu listede workspacelerin dizin isimlerini kullanır.  İsterseniz workspacelere, özellikler sayfasından farklı isimler de verebilirsiniz.

Projelerinizi gruplamak ve diğerlerini görmeden sadece seçtiğiniz gruptaki projelerle çalışmak isterseniz bunu “Working Set” ile yapabilirsiniz. “Working Set”ten daha sonra bahsedeceğiz.

Eclipse Workbench

Eclipse workpsace seçiminden sonra sizi Welcome sayfasına götürür. Bu sayfada sağ altta seçili olarak gelen “Always show Welcome at start up” seçeneği vardır. Bu seçimi kaldırırsanız, bu sayfayı artık açılışta görmezsiniz. Welcome’a daha sonra istediğiniz zaman Help menüsününden gidebilirsiniz. 

Welcome sayfasının sağ üstünde Workbench düğmesine tıklayarak Eclipse’in çalışma ortamına ulaşırsınız. Workbench, Eclipse’in devamlı kullanacağınız ana arayüzüdür. Workbench, Java açısında temelde 4 parçadan oluşur:

  • Solda, projeleri yönetmek için Package Explorer,
  • Ortada kod yazmanızı sağlayan editör alanı,
  • Sağda, editör alanında seçili olana göre değişen ve genelde seçili olanla ilgi bilgi veren farklı alanlar,
  • Altta ise farklı sekmelerde (tab) konsol vb. alanlar.

Eclipse kodunuzu projeler içinde yönetir. Bu amaçla Eclipse’te Package Explorer içinde projeler oluşturur, sonra o projelerde farklı tipte Java yapıları, örneğin sınıflar, projenin tipine göre web arayüzleri vs. oluşturup kodlarımızı yazarız. Sonra da yazdığımız kodları derleriz varsa hatalarını düzeltip, çalıştırırız. Şimdi daha önce komut satırında yaptığımız Selam örneğini burada, Eclipse üzerinde yapalım.

Eclipse’te İlk Kodumuz

Eclipse “Selam 🙂” yazan Java kodu için File menüsünden ya da Package Explorer’da sağ tık yapıp New => Java Project ile Selam Project isminde yeni bir proje oluşturacağız. Eclipse’te “New”ın kısa yolu Windows/Linux’te CTRl+N, Mac OS’ta ⌘+N (CMD+N)’dir.

Açılan “New Java Project” penceresinde “Project Name” olarak “Selam Project” girin. Açılan “New Java Project” penceresinde, projenin kullanacağı JRE bilgisi de görüntülenmektedir. Sonrasında başka hiç bir şey yapmadan “Finish”e tıklayıp Package Explorer’da oluşan projeyi inceleyeceğiz. Package Explorer’da oluşan projenin ismi Selam Project’dir.

Projede, kullanılan JRE’yi gösteren “JRE System Library” ile “src” isminde, daha sonra oluşturulacak sınıf vb. kaynak kodlarını tutacak dizin oluşmuştur. Projenin Eclipse’in workspacesindeki gerçek dizine gittiğinizde şu iki dosyanın olduğunu görebilirsiniz:

src: Projenin kaynak kodlarını tutacak dizindir, Eclipse Package Explorer’daki src’dir

bin: Derlenen kodlardan oluşan .class dosyalarını tutacak dizindir. Bu dosya Package Explorer’da görünmez.

Sonra projeyi seçip File menüsünden ya da proje üzerinde sağ tık yapıp New => Class ile açılan “New Java Class” penceresinde sınıf ismi olarak “Selam” girip “Finish”e tıkladığınızda “Selam” isminde boş bir sınıf oluşacaktır. Önceki Selam.java kodunu bu sınıfa kopyalayıp sol üstteki disk ikonuna tıklayarak kodu kaydedin.

public class Selam{
	public static void main(String[] args){
		System.out.println("Selam :)");
	}
}
  • Java’da sınıflar paketler içinde yer alırlar.
  • Selam sınıfını oluştururken herhangi bir paket bilgisi vermediğimiz için sınıf, src’nin doğrudan altına “default” yani “varsayılan” pakete kondu.
  • Paketleri Java derslerinde detaylı bir şekilde ele alınmaktadır.

Eclipse’te Derleme ve Hatalar

Eclipse, kodu yazıldıkça derler, ayrıca derlemeye gerek yoktur. Hata olursa, yani derleme hatası (compilation error) durumunda, Eclipse editörü, hataya sebep olan kısmın altını kırmızıyla çizer ve o satırın solunda kırmızı “X” işareti çıkarır, sağdaki scroll barı da kızartır. İşaretçiyi buralarda sabit tutarsanız Eclipse size hatayı da söyler.

Eclipse, hatalı dosyayı kaydetmediğiniz müddetçe, eski haliyle saklamaya devam eder. Dolayısıyla Package Explorer‘da görünen dosyada hataya dair bir şey göstermez. Eğer hatalı kodun olduğu dosyayı kaydederseniz, bu durumda editör kodun isminin olduğu sekmede ve Package Explorer da hatalı dosyada ve yukarıya doğru paketinde, src dizininde ve projesinde kırmızı bir yıldız, “X”, çıkarır. İşaretçiyi hatanın üzerinde sabit tutarsanız Eclipse size hatayı düzeltmek üzere önerilerde bulunur. Önerilerden birini seçerseniz Eclipse gereğini yapar, Örneğin bulunamayan bir sembol için yeni sınıf oluşturmak ya da bilinen bir isme çevirmek gibi. Hata düzeltilince bu işaretler ortadan kalkar.

Eclipse’te her değişiklikten sonra dosyayı kaydedin. Eclipse kaydedilmemiş dosyaları, dosya sekmesinde,  isminin yanına, sol üstüne koyduğu küçük yıldız “*” ile işaretler. Seçili olan dosyayı kaydetmenin kısa yolu Windows/Linux’te CTRl+S, Mac OS’ta ⌘+S (CMD+S)’dir. Kaydedilmemiş tüm dosyaları kaydetmenin kısa yolu Windows/Linux’te SHIFT+CTRl+S, Mac OS’ta SHIFT+⌘+S (SHIFT+CMD+S)’dir.

Eğer kodu yazdığınızda hata alıyorsanız, noktalama işaretlerine, büyük-küçük harf ayırımlarına, örneğin String sınıfının isminin büyük harfle başladığına, dikkat edin ve kodunuzun buradakiyle aynı olmasını sağlayın. Her dilde olduğu gibi Java’da da uyulması gereken söz dizimi (syntax) kuralları vardır. Ve Java’da küçük-büyük harf ayırımı vardır.

Ayrıca, ortadaki editörde kodu görünen sınıfla ilgili özet bilginin, Eclipse’in sağ alttaki “Outline” isimli alanda görüntülendiğine de dikkat edin. Örneğin şu anda Selam sınıfında sadece bir tane yapı, main metod, vardır.

Eclipse’te Kodu Çalıştırma

  • Sınıfın editördeki kodu açık iken üzerinde (ya da Package Explorer’daki sınıf ismi üzerinde) sağ tık yaptığınzıda ya da Run menüsünde çıkan menüde Run As => Java Application’u seçerseniz, Eclipse Selam sınıfını çalıştıracak ve alttaki Console sekmesinde “Selam 🙂” yazacaktır.
  • Benzer şekilde Eclipse’in üst kısmındaki    ikonu da sınıfı çalıştıracaktır.
  • Çalıştırma kısa yolu Windows/Linux’te CTRl+F11, Mac OS’ta FN+SHIFT+⌘+F11’dir.
  • Eğer projede kaydedilmemiş bir değişiklik varsa Eclipse çalıştırmadan önce onun kaydedilmesini isteyecektir.
  • Dolayısıyla, değişikliklerin etkisini görmek için dosyalarınızı daima kaydedin.

Toplam görüntülenme sayısı: 5403

Tasarım Kalıpları: Proxy (Vekil) – III

Java, Tasarım Kalıpları, Yazılım Modelleme , , , ,

Proxy tasarım kalıbıyla ilgili bir önceki yazıyı, “Proxy kalıbını kullanabileceğiniz ya da kullandığınız ne gibi durumlar olabilir ya da oldu?” şeklinde bir soruyla kapatmıştık. Bu kalıbın kullanılabileceği durumlara bir örnek daha verelim.

Eskiden, örneğin 80’li yıllarda ya da 90lı yılların başında, webin yeni yeni çıktığı dönemlerde kulandığımız bilgisayarlar, gateway denen ağ yapıları üzerinden internete bağlanırlar ve ihtiyacınıza göre http, ftp, telnet vb. protokolları kullanarak haberleşirlerdi. Dolayısıyla gatewaylerin arayüzlerinde, bu protokollarla ilgili istekleri karşılayan yapılar olurdu. (Bu anlamda gatewayleri, üzerinde protokollere karşılık gelen metotlara sahip sınıf olarak düşünebilirsiniz.) Bir müddet sonra bu durumun sakıncaları ortaya çıkmaya başladı ve internete çıkışın kontrol edilmesi gerekti. Örneğin belli protokolleri kullanmak, belli sitelere ulaşmak vb. konularında kısıtlamalara gidilmek istendi. Ya da yazışmaların filtrelenmesi ve belli anahtar kelimelerin olduğu yazışmaların engellenmesi gibi ihtiyaçlar ortaya çıktı. Fakat tüm bu kontrollerin var olan bilgisayarlarda, gatewaylerde ve protokollerde olabildiğince hiç bir değişikliğe gerek duyurmaması da ayrıca istendi. Aksi taktirde bu kontrollerin maliyeti çok yüksek olurdu. Örneğin makinalardaki tarayıcılar http ve https ile web ortamına ulaşıyorlarsa, bu kontrollerin olduğu durumda da aynı şekilde davranmalıydılar. Kontroller ise araya girerek çalışmalı ve duruma göre, haberleşmenin devam etmesine izin vermeliydiler. Bu şu anlama gelmekteydi: Bilgisayarlar hala sanki gateway ile haberleşiyormuş gibi davranmaya devam etmeliler ama gerçekte gateway ile değil de araya giren ve arayüzü tamamen gatewayler gibi olan ve kendilerine “proxy” denen, gerekli kontrol ve filtreleme işlerini yapan yapılar ile haberleşmeliler. Proxyler, kontrol ve filtrelerden sonra ya haberleşmeyi “buraya erişmeye yetkiniz yoktur” ya da “yasaklı site!” gibi bir uyarılarla kesmeliler ya da probem olmadığı durumlarda haberleşmeye izin vermeliler. Bu şekilde, makinalarla internet çıkışı sağlayan gatewayler arasına girerek bu tip kontroller yapan yapılara “proxy” denmesinin sebebi, bu yapıların tam da bu kalıpta olduğu gibi, “vekil” olarak davranmalarıdır. Bu tür vekillerin en temel iki özelliğini hızlıca tekrar edelim:

  • Gerçekte ulaşılmak istenen nesneyi saklamak ama bunu, saklanan nesne ile aynı arayüze sahip olarak yapmak ve bu şekilde “yokmuş gibi” davranmak. Bu durum, saklanan nesneye ulaşmak isteyen, onu bilen ve onunla haberleşebilen yapılarda (önceki örneğimizde vatandaş, bu örnekte ise bilgisayar) herhangi bir değişiklik yapmadan, araya bu tür vekiller sokmanızı sağlar. Çünkü vekiller “yokmuş gibi” (transparent) davranırlar.
  • Gerekli kontrol ve filtreleme işlerini yapmak. Vekiller bu işleri, yokmuş gibi davranarak yaparlar. Ben ilk bu tür proxylerin kullanıldığı ağ ortamların çalışmaya başladığımda, ftp, telnet, http vb. protokollerle örneğin tarayıcılar üzerinden çalışırken, daha önceki hale göre oluşan gecikmelerden, “araya proxy konmuş!”  yorumunu yapardım. Çünkü proxynin varlığını başka türlü anlamayabilirsiniz. (Gerçi sonraları tarayıcılarda proxy ayarları vb. ek işlerle proxyler hayatımızda fark edilmez olmaktan çıktılar.)

Şöyle bir soru sorulabilir: Neden kontrolleri gatewaylere koymuyoruz ki? Bu soru ile önceki yazıda ele aldığımız vatandaş-başbakan örneğindeki “neden bu kontrolleri başbakana koymuyoruz” sorusunun cevabı aynıdır: “Çünkü bu tür kontroller onların görevleri değil ki!” Düşünün bazı büyük markalar yogun ağ trafiğini etkin bir şekilde yönetmek için çok yetkin router, gateway vs. gibi, uzmanı olmadığım, tonla ağ yapısını hem donanım hem yazılım olarak yöneten yapılar üretiliyorlar. Bu yapıların temel görevi, http, ftp, telnet vb. protokolları gerçekleştirmek. Bu protokollarla ilgili, performans, ölçeklenirlik, uyumluluk vb. konularda envai çeşit detay var ve sonuçta zaten çok karmaşık yapılar ortaya çıkıyor. Bu yapılara, güvenlik kontrolleri ve filtreleme gibi farklı konularla ilgili yine son derece karmaşık ve özellikle de sıklıkla değişme eğiliminde olan yetkinlikleri koymak çok da tercihe dilecek bir durum değildir. Aynı şekide bu iki sorumluluk alanını birleştirmek, başbakanın önüne görüşülecek binelrce vatandaş listesini koymaktan farklı bir durum değildir. Fiziksel dünyada bu gibi durumlarda daima sorumlulukları ayırmayı tercihe diyorsak, “separation of concern” ya da “single responsibility” gibi prensipleri uyguluyorsak, soyut ve bundan dolayı anlaşılması ve yönetilmesi daha zor olan yazılım yapılarında bu prensipleri haydi haydi uygulamalıyız. Aki taktirde ne karmaşıklığı ne de değişimi yönetebiliriz. Aksi taktirde yazdığımız sınıflar da metotlar da devasa olur ve iki günde yazdığımız kodu değiştirmek bir haftayı alır. İşte bu yüzden tasarım kalıplarını bilmek ve uygulamak bize çok güzel bir sorumlulukları ayırma ve değişimi yönetecek şekilde nesnelere atama yeteneği kazandırır.

Tekrar esas problemimize dönersek, gateway, proxy ve bilgisayar arasındaki ilişkiyi proxy tasarım kalıbıyla modellersek örnek olarak şöyle bir yapıya ulaşabiliriz:

Network, internete açılacak yapıların arayüzüdür:

package org.javaturk.dp.pattern.gof.structural.proxy.network;

public interface Network {
	public void telnet(String ip, String targetIp) throws YasakKardesimException;
	public void ftp(String ip, String targetIp) throws YasakKardesimException;
}

Gateway, gerekte internet bağlantısı yapan yapıdır. Koddan da görüldüğü gibi Gateway, bir Network‘tür ve singletondır.

package org.javaturk.dp.pattern.gof.structural.proxy.network;

public class Gateway implements Network {
	private static Gateway gateway = new Gateway();

	public void ftp(String ip, String targetIp) {
		System.out.println(ip + " makes an ftp to " + targetIp + "\n");
	}

	public void telnet(String ip, String targetIp) {
		System.out.println(ip + " makes a telnet to " + targetIp + "\n");
	}
	
	public static Gateway getInstance(){
		return gateway;
	}
}

 

ProxyServer ise, bilgisayar ya da bu örnekte NetworkClient ile Gateway arasına giren proxy yani vekil nesnesidir. Bu yüzden ProxyServer, bir Network‘tür ve internete gerçek çıkışı sağlayan Gateway‘in tek olan nesnesine sahiptir:

package org.javaturk.dp.pattern.gof.structural.proxy.network;

public class ProxyServer implements Network {
	
	private Gateway gateway;
	
	public ProxyServer(){
		gateway = Gateway.getInstance();
	}
	
	public void ftp(String ip, String targetIp) throws YasakKardesimException{
		Logger.log(ip + ", " + targetIp + " adresine ftp yapmak istiyor");
		
		if(targetIp.startsWith("192"))
			throw new YasakKardesimException(targetIp + " adresine ftp yapmaniz yasaktir!");
		
		gateway.ftp(ip, targetIp);
	}

	public void telnet(String ip, String targetIp) throws YasakKardesimException{
		Logger.log(ip + ", " + targetIp + " adresine telnet yapmak istiyor");
		
		if(targetIp.startsWith("192"))
			throw new YasakKardesimException(targetIp + " adresine telnet yapmaniz yasaktir!");
		
		gateway.telnet(ip, targetIp);
	}
}

 

ProxyServer‘ın kullandığı Logger ise basit loglama yapan bir sınıftır:

package org.javaturk.dp.pattern.gof.structural.proxy.network;

import java.util.Date;

public class Logger {
	public static void log(String message){
		System.out.println(new Date() + ": " + message);
	}
}

 

NetworkServer ise bilgiayarları (ya da Network Client), ağ altyapısına bağlayan sınıftır:

package org.javaturk.dp.pattern.gof.structural.proxy.network;

public class NetworkServer {
	
	private static NetworkServer ns = new NetworkServer();
	private Network network;
	
	private NetworkServer(){
		network = new ProxyServer();
	}
	
	public Network getNetwork(){
		return network;
	}
	
	public static NetworkServer getInstance(){
		return ns;
	}
}

 

Pek tabi ki kodumuzun tam olması için YasakKardesimException isimli sıra dışı durum sınıfına da ihtiyacımız vardır:

package org.javaturk.dp.pattern.gof.structural.proxy.network;

public class YasakKardesimException extends Exception{
	
	public YasakKardesimException(String message){
		super(message);
	}
}

 

Bilgisayar gibi ağ hizmetlerini tüketen nesne ise bu örnekte NetworkClient‘dır. Bu sınfı aynı zamanda main metoda da sahiptir.

package org.javaturk.dp.pattern.gof.structural.proxy.network;

public class NetworkClient {

	public static void main(String[] args) {
		NetworkServer networkServer = NetworkServer.getInstance();
		
		Network network = networkServer.getNetwork();

		String myIp = "10.0.0.2";
		try {
			network.telnet(myIp, "88.168.2.200");
		} catch (YasakKardesimException e) {
			System.out.println(e.getMessage());
		}

		try {
			network.ftp(myIp, "192.168.2.200");
		} catch (YasakKardesimException e) {
			System.out.println(e.getMessage());
		}
	}
}

 

NetworkClient sınıfını çalıştırdığımzıda şı çıktıyı elde ederiz:

Wed Feb 11 14:01:23 EET 2015: 10.0.0.2, 88.168.2.200 adresine telnet yapmak istiyor
10.0.0.2 makes a telnet to 88.168.2.200

Wed Feb 11 14:01:23 EET 2015: 10.0.0.2, 192.168.2.200 adresine ftp yapmak istiyor
192.168.2.200 adresine ftp yapmanız yasaktır!

 

Bu yazıda hem  proxy kalıbının güzel bir örneğini gördük hem de hem genelde tasarım kalıplarının hem de özelde proxy kalıbının, sorumlulukları doğru nesnelere atamakta ve aralarını değişimi gözeterek ayırmakta bize nasıl yardımcı olduklarını gözlemledik.

 

Toplam görüntülenme sayısı: 1724

1 2